Covid-19
Genel Bilgilendirme

Hasta bireylerin öksürme , hapşırma yoluyla ortama saçılan damlacıklar ve hasta bireyin solunum salgılarının temas ettiği yüzeylere dokunulmasından sonra ellerin ağız, burun göz ile teması ile bulaşmaktadır.

Kesin olarak bilinmemektedir. semptomatik dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir.

Koronavirüsün belirtileri arasında en sık karşılaşılan semptomlar yüksek ateş,baş ağrısı ve öksürükolarak bilinmektedir. Bazı hastalarda şu semptomlar da görülmektedir ;

-nefes darlığı

– boğaz ağrısı

-kas ve ekrem ağrıları

-baş ağrısı

-balgamlı öksürük

-tat almama

SARS-CoV-2 adlı yeni koronavirüsün tanısı için iki ana çeşit test vardır:

1. Polimeraz zincir reaksiyonu (Polymerase Chain Reaction = PCR)

2. Hızlı tanı testleri

PCR testi, nazofaringeal örnekten (geniz ve burun sürüntüsü) virüs genomunun – ki bu koronavirüs için RNA’dır – tarandığı testlerdir. İşlem 45 – 90 dk arası sürmektedir. Buna moleküler tanı testi de denmektedir.

Hızlı tanı testlerinde ise virüsün antijenleri ya da virüse karşı insan bağışıklık sisteminin geliştirdiği antikorlar taranır. Hızlı tanı testleri hem geniz ve burun sürüntüsünden hem kandan bakılabilir.

COVID-19 hastalığına neden olan SARS-CoV-2 virüsünün tespiti için “altın standart“, yani en doğru sonuç veren PCR’dir. Hızlı tanı testi, şu an uyguladığımız moleküler tanı testlerinden yani PCR testlerden daha az güvenilir olduğu için daha çok tarama testi olarak kullanılmaktadır.

Unutulmamalıdır ki bu testler sadece yetkili laboratuvarda güvenilir bir şekilde yapılabilir.

Hastalığa yakalanan kişiler üzerinden elde edilen verilere göre, hastalık yavaş bir seyir izlemekle birlikte 65 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı kişilerde genç ve sağlıklı kişilere göre daha ağır seyretmekte, neden olduğu solunum yetmezliği sendromuyla özellikle bu grupta ölümlere neden olabilmektedir

Bazı geleneksel yöntemlerin COVID-19’un semptomlarını hafifletebilirken, CoVID-19 hastalığını önleyebileceğine veya tedavi edebileceğine dair bir kanıt yoktur. DSÖ, COVID-19’un önlenmesi veya tedavisi olarak antibiyotikler de dahil olmak üzere herhangi bir ilaç ile kendi kendine tedavi önermemektedir.

Covid-19 hastalığını önleyecek aşılar henüz geliştirilme aşamasında olduğundan hastalığı engellemenin en etkili yolu virüse maruziyetten kaçınmaktır. Virüs esas olarak insandan insana yayıldığı için çok basit, ancak önemli önlemler alınması hastalığı engelleme yolunda büyük adımlar atacaktır.

COVID-19 ‘u engellemek için alınacak en önemli önlemlerden ilki elleri sık sık sabun ve suyla yıkamaktır. Özellikle halka açık bir yerdeyken burnunuzu sildikten, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra elleri en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkamak gereklidir. Su ve sabunun bulunamadığı zamanlarda eller alkol bazlı el antiseptiği ile temizlenmelidir. başka kişilerle arada en az 1,5 metre mesafe bırakılmalı. Toplu alanlardan uzak durulmalı ve maske kullanılmalıdır.

Corona virüs varlığından şüpheleniliyorsa, en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bu sağlık kuruluşuna ulaşma yolunda ise hasta kişi mutlaka ağız ve burnunu bir maskeyle kapatmalıdır.

Alerji, oluşum mekanizmasıyla virüs enfeksiyonlarından oldukça farklı bir hastalıktır, Ama belirti olarak bazı virüs enfeksiyonlarıyla karışabilir. Ateş yorgunluk, baş ağrısı gibi şikayetler alerjide rastlanılmaz

Ateş, öksürük, kas, eklem ağrıları, baş ağrıları, solunum sıkıntısı olan herkesin seyahatini ertelemesi gerekmektedir. Ayrıca seyahat edecekler bağışıklığı güçlü tutmak için salgın dönemlerinde uykusuz kalmamalıdır. Şeker hastaları, kanser hastaları, daha önce kemoterapi gören kişiler, romatizmal hastalığı olanlar, akciğer, kalp hastalıkları olanlar, astım, KOAH gibi solunum hastalıkları olanlar seyahatlerini ertelemeli ve çok kalabalık ortamlara girmemelidir. Bunlar sadece coronavirüs için değil influenza gibi diğer nezle virüsleri için de geçerlidir.

Bulaşıcı hastalıklarda el yıkamanın çok önemli bir yeri vardır. Virüs bir yerlere dokunma yoluyla ellere bulaştığında elleri yıkayarak çok kolay bir şekilde temizlenebilecekken ellerin ağza, yüze, buruna temasıyla bulaşmaktadır. Sık sık el yıkama imkanı bulamayacağı ortamlarda çalışanlar içinse çantada taşınabilecek sıvı ya da mendil şeklinde el dezenfektanları bulundurulması gerekmektedir. Özellikle toplu taşıma araçlarından indikten sonra mutlaka dezenfektanlarıyla eller temizlenmelidir

Koronavirüsten ve diğer enfeksiyon hastalıklarından korunmak için beslenmede sebze ve meyveye ağırlık verilmelidir. Özellikle C vitamininden zengin bir menü olmalı, bu sağlanamıyorsa C vitamini takviyeleri alınmalı, bol sıvı tüketilmeli, ayran, taze meyve suyu, bitki çayları tercih edilmeli, günlük en az 2 litre su tüketilmelidir

Çeşitli sebze ve meyvelerden tüketilmelidir.

Brokoli, karnabahar vb sebzeler yemek olarak tüketilebildiği gibi et yemeklerinin yanına da garnitür olarak kullanılırsa tüketimleri artırılmış olur. Hatta sarımsakla birlikte tüketilerek  iki sebzenin antioksidan etkisinden de faydalanılabilir.

Nar tüketimi salatalar ve sütlü tatlıların üzerinde kullanılmasıyla arttırılabilir

Turunçgillerin suyundan  ziyade kendisinin tüketimi arttırılmalıdır.

Kış aylarında  çeşitli antioksidanların bir arada alınabilmesi için meyve salataları tüketilebilir.

Yağlı tohumlar (ceviz, fındık, badem vb.) E vitamini alımı açısından günde  1-2 porsiyon tüketilmelidir

Kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut ,mercimek vb.) haftada 2-3 kez tüketilmelidir. Özellikle kış aylarında çorba olarak tüketilebilir. Salatalarda kullanılmasıyla farklı lezzetler elde edilebilir ve böylece tüketimleri arttırılabilir.

Vücutta gerçekleşen çoğu reaksiyon için su gereklidir. Bu nedenle günlük 2-2.5 lt su tüketilmelidir.

Uyku

Walker, “Uyku, dünya üzerinde var olan en demokratik ve en ücretsiz sağlık sistemi” diye tanımlıyor.

Yapılan bilimsel çalışmalar, uykusuzluğun beynimiz ve vücudumuz üzerinde çok ciddi etkiler yaptığını ortaya koydu.

Alzheimer, kanser, kalp krizi, obezite, şeker, depresyon ve hatta intihar gibi ölümlere neden olan durumların neredeyse tamamının uykusuzlukla önemli ya da bir şekilde bağlantısı var.

iyi bir uyku için altı öneri

1. Her gün aynı saatte yatın, aynı saatte kalkın

2. Odanızı karanlığa gömün-melatonin-

3. Ortamı serin tutun

4. Yatağınızı sadece uyumak için kullanın

5. Kahve gibi uyarıcıları azaltın

6. Alkol tüketimine dikkat edin

Karantina veya izolasyonun amacı, hasta kişinin başkalarına da hastalığı bulaştırmaması adına ayrı bir yerde tutulmasıdır.

Bu sebeple yeni koronavirüs hastalığı şüphesi olan kişilerin 14 gün boyunca izolasyona veya karantina altına alına alınarak diğer kişilerden ayrı tutulması gerekmektedir. Koronavirüs şüphesi olan kişiler eğer ölümcül bir risk taşımıyorsa, evlerinde izolasyona alınabilir.

Wuhan Koronavirüsü olarak da anlılan Yeni Koronavirüs Hastalığı’nın Çin tarafından yayınlanan genomu temel alınarak bir aşı oluşturulması çalışmalarına uluslararası düzeyde başlanmıştır. ABD, Avustralya, Çin, İngiltere ve Kanada’da çeşitli üniversiteler ile özel kuruluşlar klinik testlere başlama aşamasına oldukça yaklaştıklarını açıklamaktadır.

Yeni Koronavirüs Hastalığı’nın (Covid-19) özellikle 65 yaş üstü kişileri, kanser hastalarını, hamileleri, bağışıklık sistemi zayıf olanları, tansiyon hastalarını, şeker hastaların, akciğer hastalıkları ve KOAH gibi ek hastalıkları olan insanları daha fazla etkilediği gözlemlenmektedir

COVID-19 belirtileri çocuklarda da ender olarak görülse de, hastalığı hafif semptomlarla atlattıkları gözlemlenmektedir.

Yeni Koronavirüs Hastalığı’nın sağlık açısından risk oluşturabileceği gruplar arasında hamileler de yer almaktadır. Hamilelerin hormonal değişikliklerinden dolayı hem yapısal olarak, hem de bağışıklık sistemlerinde meydana gelen değişimler nedeniyle solunum hastalıklarına yakalanma riskleri bulunmaktadır.
Hamile kadınların olabildiğince temastan kaçınması ve bu nedenle kalabalık ortamlarda bulunmaması gereklidir. Virüsün en çok damlacık yoluyla bulaştığı bilinmektedir. Hamilelerin, etrafında öksüren veya hapşıran kişiler varsa ortamdan uzak durması gerekmektedir.
Bunun dışında sağlıklı beslenmeli, bol sıvı tüketmeleri, vitaminlerini ihmal etmemeleri, kefir veya ıhlamur gibi içecekler tüketmeleri ve egzersizlerini ihmal etmemeleri tavsiye edilmektedir.

Emziren annelerde koronavirüsün sütten geçtiğine dair bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. Yine aynı şekilde koronavirüsüne ait diğer türlerin de sütten geçtiğine dair bir kanıta rastlanmamıştır. Fakat yine de eğer annede koronavirüs şüphesi var ise, hijyen kurallarına üst düzeyde dikkat edilmesi gerekmektedir.
Annenin, bebeği emzirmeye ara vermesi tıbben önerilmemekle birlikte annenin emzirmeden önce ellerini yıkaması ve mümkünse sütü sağarak enfeksiyon riski olmayan bir kişi tarafından verilmesi önerilmektedir.

1.Her türlü hastalık için olduğu gibi, SARS-CoV-2 virüsü ile hastalanmış olduğu tespit edilen insanların da gıda üretim-tüketim hattında çalışmaması ve iyileşene kadar gıdalarla temasının kesilmesi gerekiyor.
2.Gıda maddelerini satın almak için girdiğimiz kalabalık ortamların hastalık bulaşması açısından sorun oluşturabileceğini dikkate almalıyız. Kendimizi hasta hissediyorsak alışverişe gitmemeliyiz. Alışveriş işinden evde bir kişi sorumlu olmalı.
3.SARS-CoV-2 virüsünden korunmak, hastalığı bir başka insana bulaştırmaktan kaçınmak için insanlarla aramıza belli bir fiziksel mesafe (1,5 -2 metre) koyma kuralına alışveriş yaptığımız ortamlarda da dikkat etmek gerekiyor.
4.Gıda maddelerini gözle seçmek, ellememek, sadece seçtiğimiz ve alacağımız gıda maddesine dokunmak gerekiyor.
5.Alışveriş sıklığını azaltmak, alışveriş yapılan toplu mekânlarda olabildiğince az zaman geçirmek önemli. Sokağa çıkmaktan bir süre için kaçınmalıyız.

Sirkenin, koronavirüs ya da diğer virüslere yönelik öldürücü etkisi yoktur. Çamaşır suyu ise alkali bir ürün olup temizlikte kullanıldığında, koronavirüs başta olmak üzere virüslerin ölümüne yardımcı olacaktır. Virüslerin alandan temizlenmesini sağlayacaktır.

Koronavirüsüne karşı dokunulan yüzeyler her gün temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Bu yüzeyler arasında örnek olarak cep telefonları, bilgisayarlar, masalar, kapı kolları, düğmeler, tezgahlar, kulplar, telefonlar, klavyeler, tuvaletler, musluklar ve lavabolar bulunmaktadır.
Özellikle gün içerisinde elimizden düşmeyen cep telefonları mutlaka dezenfekte edilmelidir. Cep telefonları virüsün elden ele aktarılması için son derece tehlikelidir.
Cep telefonları veya bilgisayarlarınızın temizliğini antibakteriyel temizlik mendilleriyle yapabilir ya da yarım bardak su ile yarım bardak izopropil alkolü (%70) karıştırarak temizleme losyonu hazırlayabilirsiniz.
Çözeltiyi bir sprey şişesine koyun, kullanmadan önce şişeyi çalkalayın. Kuru bezinize hafifçe sıkın (Bezi kesinlikle ıslatmayın). Solüsyonlu bezle telefonunuzun arka ve ön yüzeyini nazikçe silin. 15 dakika kurumaya bırakın.
Bu yüzeyler kirliyse önce su, sabun ve deterjan ile temizlenmeli, ardından dezenfekte edilmelidir. Yüzeyleri temizlemek için yüzeye uygun dezenfektan kullanılmalıdır. Bunun için ev tipi çamaşır suyunu seyrelterek kullanmak ya da alkol bazlı dezenfektan kullanmak mümkündür.
Temizlikte kullanmak üzere 1 ölçü çamaşır suyunun 99 ölçü su ile seyreltilmesi yeterlidir. Kullanılan çamaşır suyunun son kullanma tarihinin geçmediğinden emin olunmalıdır.
Tarihi geçmemiş çamaşır suları Yeni Koronavirüs (COVİD-19) Hastalığı’na karşı yeterli olacaktır. Ev tipi çamaşır suları amonyak veya başka temizleyiciler ile asla karıştırılmamalıdır.
Alkol ile temizlik için en az yüzde 70 alkol içeren bir çözelti kullanılmalıdır.

Güneşin koronavirüs öldürebileceği düşünülmektedir. Özellikle ultraviyole ışınlarının bu konuda etkili olabileceği düşünülüyor. Ancak, hava sıcaklığıyla doğrudan bir ilişki henüz kurulabilmiş değil.

Kolonya, içerdiği alkol nedeniyle, koronavirüse karşı el dezenfektanı olarak kullanılabilir. Kolonya gibi alkollü temizleyiciler ile el araları, parmak arası, el ayasının içi ve elin üst kısmını eşit olarak ve en az 20 saniye temas ettirilecek şekilde el temizliği sağlanabilir.

Koronavirüs bulaşmasını engellemek için elin temizlenmesi çok önemlidir. El temizliğinde en ideal yöntem elleri su ve sabun ile yıkamaktır. Ancak bu olanağın olmadığı yerlerde el dezenfektanları kullanılabilir.
El dezenfektanlarının bu iş için üretilmiş olması, mümkünse alkol bazlı olması gerekmektedir. Ancak el dezenfektanını ele sürüp sadece avuç içlerinde uygulamak doğru değildir.
Parmak aralarına ve el üstüne, yani bütün ele dezenfektanın yayılacak şekilde uygulamak en doğrusudur.

Koronavirüs, tekstil ürünleri üstünde birkaç saat canlı olarak kalabilmektedir. Ancak unutulmamalı ki, bu canlılık nemli bir ortamda damlacık yoluyla bulaşan koronavirüsü yoğun olarak içeren salgının (burun salgısı, balgam ya da tükürük gibi), tekstil ürününün üstüne gitmesi ve hala nemli ortamda kalmasını gerektirir.
Uzun bir süre önce tekstil ürününe bulaşmış virüsün kuruduktan sonra tekrardan enfeksiyona yol açmasına bugüne kadar rastlanmamıştır. Ancak böyle bir durum varsa, yani solunum yoluyla bulaşmış bir tekstil ürünü varsa en az 60 derecede yıkanması gerekmektedir. 60 derecede yıkandığında deterjan etkisiyle koronavirüs ölecektir.

Sabunda bulunan temizleyiciler koronavirüsü öldürmektedir. Bu nedenle ellerin sabunla yıkanması bulaşmayı engelleyecek en önemli etkinliktir. Sıvı sabun ve kalıp sabun arasında da bir fark vardır.
Her ikiside koronavirüsü öldürebilmektedir, ancak diğer hastalıkları da göz önüne alırsak, kalıp sabun üstünden mikroorganizmaların kalması ve bir süre yaşaması mümkün olabileceğinden sıvı sabun kullanımı koronavirüsü ve diğer enfeksiyonları bertaraf etmek için en uygun olanıdır

Güvenilir Kaynaklardan Haber Alın
COVID-19 ile ilgili doğru ve zamanında halk sağlığı bilgileri elde etmek önemlidir. Bu nedenle sosyal medyada kaynağı belli olmayan hiçbir bilgiye inanmayın. Sağlık Bakanlığımız bu süreci en başından beri son derece şeffaf bir şekilde yönetmekte ve doğru bilgileri bizlerle paylaşmaktadır.
Virüsle İlgili Haberlere Çok Fazla Maruz Kalmayın
Virüsün medyada yer almasına çok fazla maruz kalmak, korku ve endişe duygularının artmasına neden olabilir. Sürekli aynı haberleri tekrar tekrar hem sizin hem çocuklarınızın izlemesi ruh sağlığınızı olumsuz etkileyecektir.
Günlük Rutin Oluşturun
İzolasyon yetişkinlerde ve çocuklarda boşluk duygusu ve amaçsızlık hissine neden olabilir. Günlük bir rutinin sürdürülmesi, hem yetişkinlerin hem de çocukların yaşamlarında düzen ve amaç duygusunu korumalarına yardımcı olabilir.
Bunun için evinizde yeni bir hayat rutininiz için kurallarımız olsun,
Ev yaşamınızı planlayın. Kalkış saatleri, yatış saatleri, beslenme düzeni, ders çalışma ya da etkinlik zamanları planlamalarınızda bulunsun
Başkalarıyla Sanal Olarak Etkileşimde Kalmayı Sürdürün
Yüz yüze etkileşimleriniz sınırlı olabilir ancak sosyal destek ağlarına erişmek için telefon görüşmeleri, kısa mesajlar, görüntülü sohbet ve sosyal medyayı kullanabilirsiniz

Salgın, ailelerin ve bireylerin yaşam rutinlerini değiştirmelerine neden oldu. Çocuklar okula gidemiyor ve evden eğitim almaya çalışıyorlar. Anne babaların bir kısmı evden çalışıyor, bir kısmı ücretsiz izinde ve diğerleri de kendi işlerini kısıtlamalar nedeni ile yapamıyorlar. Sosyal mesafeyi arttırmak gerektiği için, çocuklar arkadaşları ve akrabaları ile görüşemiyor. Bulaşıcı hastalık salgınları hepimizde hastalığın bize ve yakınlarımıza bulaşması korkusuna neden oluyor. Her birimizin hayatında şimdiye kadar rastlamadığımız büyüklükte bir belirsizlik var ve ne yapmamız gerektiğini de tam olarak bilmediğimiz için kendimizi yetersiz hissediyoruz. Bu iki durumun birleşimi bir yandan kaygıyı arttırıyor diğer yandan kaygının kontrol edilmesini zorlaştırıyor.

Yaşa göre görülebilen belirtiler:

• Okul öncesi çocuklarda: davranış ve becerilerde gerileme, anne babaya aşırı yapışma ve ayrılamama, uyku sorunları, iştahsızlık, korkular, yatak ıslatma, zarar verici davranışlar, yabancılardan aşırı korkma, nedeni bilinmeyen ağrılar, konuşma sorunları.
• Okul çocuklarında: huzursuzluk, saldırganlık, aşırı yapışma, kabuslar, belirgin konsantrasyon sorunları, yapması beklenen aktiviteleri yapamama, yaşa ve bilişsel gelişim düzeyine göre daha küçük yaşta çocuk davranışlarının sergilenmesi.
• Ergenlerde: döneme özgü birçok duygusal ve fiziksel değişiklik devam etmekte olduğu için, salgın hastalık ve zorunlu olarak evde kalma birçok soruna neden olabilir. Bazı ergenler böyle bir sorun olduğunu tamamen inkar edebilirler ve hayatlarında hiçbir değişiklik yapmayı kabul etmeyebilirler. Uyku ve yeme sorunları, aşırı huzursuzluk, saldırganlık, içe kapanma, üzüntü, yoğun kaygı, fiziksel ağrılar, davranış sorunları, alkol kullanımı gibi riskli davranışlar

 Evden çıkamayan çocuklar için, Travmatik Stres Bozukluğu Merkezi tarafından (CTSS Helping Homebound Children During Covid-19 OutBreak, 2020) öneriler

• Ailelerin birlikte bir plan yapması, uygun olduğu durumlarda çocukların da planlama aşamasında katılım sağlaması ve bu şekilde kendilerini daha yetkin hissetmeleri,
• – Evde yapılabilecek fiziksel aktivitelerin planlanması,
• Sağlıklı diyet, uyku düzeni, uygun hijyenik uygulamalar,
• Yemek, yatma zamanı, çalışma ve egzersiz için rutinleri oluşturmak ve bunlara uymak,
• Evde gerekli gıda maddeleri ve ilaçların bulunması,
• Çocukların ev işlerine katılımı ile yeterlilik hislerinin arttırılması,
• Oyunlar, filmler gibi eğlenceli aktivitelerin planlanması,
• Olumlu bir duygulanımın sürdürülmesi,
• Anne babanın sabırlı ve toleranslı tutumları ile model olmaları,
• Gevşeme egzersizleri,